I. Charakterystyka Nadleśnictwa Zawadzkie pod względem zagrożenia pożarowego.

Obszary Nadleśnictwa stanowią jeden zwarty kompleks leśny co jest bardzo korzystną cechą pod względem gospodarczym jak i ogólnoprzyrodniczym ale niekorzystną pod względem pożarowym ze względu na szybkość rozprzestrzeniania się pożaru. Obszary leśne Nadleśnictwa Zawadzkie zaliczono do II kategorii zagrożenia pożarowego.
 

Obszar Nadleśnictwa znajduje się w zasięgu działania pięciu Komend Powiatowych Państwowej Straży Pożarnej: Strzelce Opolskie, Olesno (woj. opolskie) oraz Tarnowskie Góry, Gliwice i Lubliniec (woj. śląskie). Z uwagi na niewielki obszar lasów Nadleśnictwa Zawadzkie w zasięgu działania KP PSP Gliwice i KP PSP Lubliniec ustalono, że dla tych obszarów działania ratowniczo- gaśnicze będą prowadzić odpowiednio: dla powiatu Gliwice- KP PSP Tarnowskie Góry, a dla powiatu Lubliniec- KP PSP Olesno. W miejscowościach położonych w granicach administracyjnych Nadleśnictwa znajdują się siedziby 15 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej, wyposażonych w samochód gaśniczy:
• w obszarze działania KP PSP Strzelce Opolskie- gmina Kolonowskie (OSP w Kolonowskiem, Staniszczach Wielkich, Staniszczach Małych, Fosowskiem, Spóroku), gmina Jemielnica (OSP w Jemielnicy, Gąsiorowicach, Barucie, Łaziskach), gmina Zawadzkie (OSP w Zawadzkiem, Kielczy, Żędowicach)
• w obszarze działania KP PSP Olesno- gmina Dobrodzień (OSP w Bzinicy Starej)
• w obszarze działania KP PSP Tarnowskie Góry- gmina Krupski Młyn (OSP w Potępie i Krupskim Młynie)
Nadleśnictwo co roku aktualizuje „Plan postępowania na wypadek powstania pożaru" z Komendami Powiatowymi PSP w zasięgu terytorialnym oraz uczestniczy w manewrach jednostek PSP i OSP na terenach leśnych oraz bierze czynny udział w podnoszeniu świadomości przeciwpożarowej poprzez organizowanie różnego rodzaju prelekcji i konkursów o w/w tematyce.

II. Czynniki kształtujące zagrożenie pożarowe obszarów leśnych Nadleśnictwa:

II.1. Sieć dróg komunikacyjnych- drogi samochodowe i linie kolejowe o dużym nasileniu ruchu:

Drogi samochodowe: Kielcza - Krupski Młyn - Lubliniec, Pyskowice - Zawadzkie - Kolonowskie - Ozimek,
Krupski Młyn- Potępa, Jemielnica- Zawadzkie- Olesno, Zawadzkie- Lubliniec, Staniszcze- Myślina, Jemielnica- Żędowice, Osiek- Staniszcze, Łaziska- Kolonowskie.

Linie kolejowe relacji: Pyskowice- Lubliniec, Tarnowskie Góry- Opole, Fosowskie- Lubliniec, Fosowskie- Kluczbork.
 

II.2. Skład gatunkowy drzewostanów oraz ich wiek-  drzewostany iglaste zajmują w nadleśnictwie ok. 90% powierzchni, a drzewostany w I i II klasie wieku stanowią ponad 30% powierzchni leśnej Nadleśnictwa.

 II.3. Rodzaj pokrywy gleby- przerzedzenie drzewostanów, szczególnie starszych klas wieku powoduje dostęp światła do dna lasu i w konsekwencji zdziczenie i zadarnianie pokrywy leśnej. Bardzo duże zachwaszczenie gleby występuje także na uprawach oraz na przylegających do lasu gruntach nie zalesionych. Runo składa się w dużej mierze z traw.

 II.4. Atrakcyjność turystyczna- tereny nadleśnictwa charakteryzują się dość dużym nasileniem ruchu turystycznego, zwłaszcza w okresie obfitego występowania grzybów i jagód. Szczególny przedmiot zainteresowania turystów stanowią również liczne ścieżki rowerowe i pola biwakowe a także organizowane spływy kajakowe doliną Małej Panwi. Niestety częsty brak rozwagi ze strony turystów sprzyja występowaniu pożarów.

 II.5. Wypalanie traw przez osoby postronne na gruntach rolnych przylegających do lasów- czyli wzniecanie ognia na obszarach nieużytków trawiastych i uprawnych w celu pozbycia się pozostałości uschniętej roślinności. Metoda uznawana za tanią, łatwą i skuteczną w zakresie niszczenia chwastów, jest w rzeczywistości aktem bezmyślności i wandalizmu (ze względu na zagrożenie pożarowe, uciążliwość dymu, negatywny wpływ na bioróżnorodność oraz niszczenie fauny).
Mimo iż Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880) mówi, iż: „Zabrania się wypalania łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów" (art. 124) oraz „Kto: (…) wypala łąki, pastwiska,  nieużytki, rowy, pasy przydrożne, szlaki kolejowe, trzcinowiska lub szuwary- podlega karze aresztu albo grzywny" (art. 131), najwięcej pożarów lasu powstaje właśnie wskutek wiosennego wypalania traw. Efektem wypalania traw są często niekontrolowane pożary, skutkujące nieraz dużymi stratami materialnymi, a nawet ofiarami śmiertelnymi, spowodowane przerzuceniem się ognia na zabudowania lub lasy. Szczególnie  niekorzystne są przerzuty pożarów na torfowiska, które w wyniku pożarów mogą ulec całkowitemu unicestwieniu, ponieważ tląc się pod powierzchnią są bardzo trudne do ugaszenia. Stanowią też zagrożenie dla przebywających na nich ludzi i zwierząt. Mimo zakazów i konsekwencji prawnych oraz corocznych apeli straży pożarnej, wypalanie traw stało się tradycją. Walka z tym zjawiskiem jest przedmiotem akcji edukacyjnych przeprowadzonych przez Służby Leśne, Państwową Straż Pożarną i organizacje ekologiczne. Od sierpnia 2004 r. sprzymierzeńcem w walce z wypalaniem traw stały się przepisy dotyczące dopłat rolniczych. Uznaje się w nich, że wypalanie traw jest działaniem wbrew tzw. dobrej kulturze rolnej, a rolnicy dopuszczający się takich praktyk mogą zostać pozbawieni dopłat bezpośrednich
i rolnośrodowiskowych z funduszów Unii Europejskiej.

II.6. Zakłady Tworzyw Sztucznych NITROERG S.A. oraz Oddział Instytutu  Przemysłu Organicznego w Krupskim Młynie. Zakłady NITROERG S.A. zajmują się produkcją materiałów wybuchowych i tworzyw sztucznych, a Oddział Instytutu Przemysłu Organicznego prowadzi prace naukowo- badawcze i produkcję doświadczalną materiałów wybuchowych. Oba zakłady ze względu na profil produkcyjny oraz dużą palność terenów leśnych objęte są szczególną ochroną.


II.7. Tranzytowy gazociąg średnioprężny Zawadzkie- Kolonowskie o długości 9,628 km wraz z siecią rozdzielczą w miejscowości Kolonowskie.

III.    Ocena sezonowości występowania zagrożenia pożarowego lasu.

Nagromadzenie wyschniętych traw w okresie wczesnowiosennym przed rozwojem roślinności stwarza największe zagrożenie pożarowe w ciągu roku. Okres bujnego wzrostu roślinności w miesiącach letnich obniża zagrożenie pożarowe ale panujące w tym okresie długotrwałe susze zwiększają niebezpieczeństwo powstania pożaru. Okres jesienny z uwagi na niższe temperatury i większą wilgotność powietrza jest stosunkowo bezpieczny, jednak nasilona penetracja lasów przez zbieraczy płodów runa leśnego powoduje utrzymywanie się stopnia zagrożenia pożarowego na wysokim poziomie.
 

Pożary podpowierzchniowe (pożary ziemne) powstają najczęściej w okresie od połowy wiosny do końca lata. Sprzyjają im bezśnieżne zimy i długotrwałe susze, powodujące obniżenie poziomu wód gruntowych. Pożary te powstają z zasady na torfowiskach i terenach z głęboko zalegającą warstwą murszu (są to najczęściej wyjątkowo cenne przyrodniczo obszary). Cecha charakterystyczną pożarów podpowierzchniowych jest spalanie bezpłomieniowe i wysoka temperatura dochodząca do 1000ºC oraz powolne tempo rozprzestrzeniania się wynoszące od kilku do kilkunastu metrów na dobę. Pożary podpowierzchniowe są pożarami długotrwałymi (trwają nawet do kilku miesięcy i są trudne do zlokalizowania a kierunek ich rozprzestrzeniania można określić po wywalających się drzewach wskutek uszkodzenia systemu korzeniowego.

IV.    Rodzaje pożarów.
Pożary lasu dzielimy na pożary:
a)    pojedynczych drzew,
b)    podpowierzchniowe (torfowe, torfowo- murszowe),
c)    pokrywy gleby,
d)    całkowite drzewostanu.

Pożar pojedynczego drzewa powstaje niezmiernie rzadko i jest efektem celowego podpalenia, bądź uderzenia pioruna. W pierwszym wypadku może się on przerodzić w każdy inny pożar, w drugim nie stwarza na ogół większego zagrożenia, gdyż towarzyszą mu przeważnie opady deszczu i pożar samoczynnie gaśnie.

Pożar pokrywy gleby jest najczęstszym spośród wszystkich typów pożarów lasu. Powstaje zawsze na tzw. dnie lasu a w wyniku rozprzestrzeniania się spalaniu ulegają trawy, ściółka, mchy, krzewy, podrost, kora i płytko rosnące korzenie. Powstawanie pożarów pokrywy gleby ma miejsce najczęściej późną wiosną i latem. Po zejściu śniegów odsłonięta martwa roślinność (zwłaszcza trawy) szybko wysycha. Pożar, który powstaje w takich warunkach odznacza się dużą prędkością rozprzestrzeniania się, dochodzącą do kilkunastu metrów na minutę i prawie zawsze uszkadza drzewostan (wysoka temperatura w bezpośrednim sąsiedztwie korzeni i szyi korzeniowej powoduje zamieranie drzew natychmiast lub najpóźniej  w ciągu roku do trzech lat od wystąpienia pożaru).

Pożar całkowity drzewostanu to pożar, który obejmuje swoim zasięgiem cały przekrój pionowy drzewostanu. Warunkiem powstania i rozprzestrzeniania się takiego pożaru jest zawsze pożar pokrywy gleby, który przeradza się w pożar całkowity. Dalsze rozprzestrzenianie się warunkuje wiele czynników meteorologicznych i drzewostanowych. Charakterystyczne jest palenie się pni i koron drzew. Ogień w koronach rozprzestrzenia się szybciej niż w pokrywie gleby, z tego też względu po przebyciu pewnej odległości, przy braku podsycania od dołu, pożar górny zanika (tzw. pożar pulsacyjny, cykliczny). Pożary całkowite powstają głównie w drzewostanach o bogatej w materiały palne pokrywie gleby, z piętrem podrostu, bądź w drzewostanach I i II klasy wieku i mniejszym zadrzewieniu, gdy gałęzie drzew znajdują się w niewielkiej odległości od dna lasu.

 V.    System obserwacyjno- alarmowy i interwencyjny Nadleśnictwa Zawadzkie.

         Podstawowym kierunkiem działań w ochronie przeciwpożarowej lasu jest przewidywanie możliwości powstania pożaru czyli prognozowanie zagrożenia pożarowego na dany dzień. W związku z tym obszar Polski został podzielony na 60 stref prognostycznych składających się z punktów prognostycznych i pomocniczych, stanowiących siatkę meteorologiczną. Nadleśnictwo Zawadzkie jako jednostka organizacyjna Lasów Państwowych stanowi cześć systemu alarmowo- dyspozycyjnego RDLP Katowice i zaliczona jest do strefy 2_A.

              System obserwacyjno- alarmowy i interwencyjny Nadleśnictwa tworzą:

•    Punkt Alarmowo- Dyspozycyjny (PAD) w biurowcu Nadleśnictwa-  Punkt Pomocniczy zaopatrzony od 2008 r. w całoroczną, automatyczną stację meteorologiczną ułatwiającą prognozowanie zagrożenia pożarowego. Prognozę zagrożenia pożarowego wykonuje się każdego roku od marca do października. Po przekazaniu pomiaru wilgotności ściółki, ustalany jest stopień zagrożenia pożarowego dla strefy oraz godziny dyżurów przeciwpożarowych na dany dzień. Zadaniem Dyspozytora PAD jest ciągła obserwacja terenów leśnych, prowadzona przy pomocy systemu kamer przemysłowych oraz systemu monitoringu SmokeDetection.   
 

Automatyczna stacja meteorologiczna umiejscowiona przy biurowcu nadleśnictwa.

•    sieć stałej obserwacji naziemnej - trzy żelbetowe dostrzegalnie przeciwpożarowe wybudowane w 2005 r. zlokalizowane w leśnictwach:  Zarzecze,  Kolejka oraz Rytwiny, wyposażone w nowoczesnymonitoring wizyjny- kamery obrotowe rejestrujące obraz przesyłany do Punktu Alarmowo-Dyspozycyjnego . Wraz z dostrzegalniami położonymi na terenie sąsiednich Nadleśnictw (Strzelce Opolskie i Lubliniec) tworzą wystarczającą sieć obserwacyjną. Lasy objęte są również obserwacją samolotową, w ramach systemu obserwacji lotniczych RDLP w Katowicach.

             Dostrzegalnia przeciwpożarowa w leśnictwie Rytwiny.

              Dostrzegalnia przeciwpożarowa  w Leśnictwie Kolonowskie.

 •    sieć łączności alarmowo- dyspozycyjnej- wyposażenie dostrzegalni ppoż., PAD-u, samochodów kadry kierowniczej oraz samochodu patrolowo- gaśniczego Straży Leśnej w radiotelefony YAESU oraz Alinko.  Sprawność systemu w terenie podnoszą telefony komórkowe, zarówno służbowe jak i prywatne, będące w posiadaniu pracowników Służby Leśnej, a także dość dobrze rozwinięta sieć telekomunikacyjna  w miejscowościach położonych w granicach administracyjnych Nadleśnictwa.

 •    patrole przeciwpożarowe- prowadzone w czasie trwania codziennego dyżuru przez Straż Leśną wyposażoną w samochód patrolowy Ford Ranger.

•    dojazdy pożarowe- obszary leśne Nadleśnictwa Zawadzkie są pokryte wystarczającą pod względem gęstości siecią dróg i z tego powodu zapewniają swobodne  poruszanie się po kompleksie leśnym oraz umożliwiają dostęp sprzętu gaśniczego do konkretnych fragmentów lasu w razie pojawienia się pożaru. Część z nich (szczególnie wewnętrznych dróg gruntowych) wymaga remontów i przebudowy ze względu na uszkodzenia nawierzchni spowodowane transportem drewna. Występujące zwłaszcza po okresach zimowych wyrwy i wyboje są w miarę możliwości na bieżąco naprawiane. Przebudowa dróg leśnych realizowana jest w ramach inwestycji.
Nadleśnictwo posiada oznakowane wjazdy z dróg publicznych na drogi pożarowe (dojazdy pożarowe).

•    patrole lotnicze (w ramach systemu obserwacji lotniczych RDLP w Katowicach)- łączność z dromaderem bądź śmigłowcem odbywa się poprzez Rejonowy PAD w Nadleśnictwie Opole.

•    bazę sprzętu przeciwpożarowego- zlokalizowaną w leśnictwach Krupski Młyn i Rytwiny wyposażonzgodnie z Instrukcją Ochrony Przeciwpożarowej Obszarów Leśnych z 2019 r. w sprzęt podręczny do gaszenia pożarów. Oprócz wymienionych stałych baz, Nadleśnictwo korzysta z usług sprzętu mechanicznego (ciągniki rolnicze i leśne, pługi leśne, przyczepy) firm , świadczących usługi leśne w Nadleśnictwie Zawadzkie.


•    punkty czerpania wody- Nadleśnictwo posiada również wystarczającą ilość punktów czerpania wody zarówno sztucznych (np. Stawy Pluderskie w leśnictwie Haraszowskie i Piotrowina, staw hutniczy w miejscowości Zawadzkie) jak i naturalnych np. rzeka Mała Panew na mostach w Krupskim Młynie, Żędowicach i Staniszczach Małych, przeznaczonych do poboru wody przez jednostki Straży Pożarnej, dromadery i śmigłowce. Dodatkowo istnieje możliwość pobierania wody do celów gaśniczych z hydrantów.
 

VI.    Zalecenia w ramach profilaktyki przeciwpożarowej w nadleśnictwie:

VI.1. Działania hodowlane:
a)    utrzymanie pasów przeciwpożarowych wzdłuż dróg publicznych, parkingów i torów kolejowych, polegające na bieżącym usuwaniu posuszu oraz gałęzi pozostałych po zabiegach pielęgnacyjnych na odległość 30 m od w/w obiektów,
b)    wprowadzanie na uprawach zakładanych na terenach o podwyższonym ryzyku powstania pożaru maksymalnej ilości gatunków domieszkowych i pomocniczych w wielorzędowej formie zmieszania,
c)    w przypadku odnawiania dużych powierzchni (powyżej 6 ha)- stosowanie podziału powierzchni na mniejsze części wielorzędowymi pasami gatunków domieszkowych i pomocniczych (np. brzoza),
d)    zakładanie szlaków zrywkowych podczas prowadzenia odnowień i zalesień,
e)    podkrzesywanie drzew iglastych na obszarach szczególnie zagrożonych,
       VI.2. Utrzymanie w dobrym stanie technicznym dróg dojazdowych do punktów czerpania wody,
       VI.3. Oznakowanie w terenie punktów czerpania wody oraz dróg dojazdowych,
       VI.4. Stosowanie zabezpieczeń chroniących zbiorniki przed zamuleniem i zamarznięciem,
       VI.5. Zapewnienie dostępu do istniejącej sieci hydrantowej

                                             Zapamiętaj! Chroniąc las przed pożarem, chronisz siebie


STAŁYM ZAKAZEM WSTĘPU DO LASU objęte są lasy stanowiące:
-    uprawy leśne do 4 m wysokości
-    powierzchnie doświadczalne i drzewostany nasienne
-    ostoje zwierząt