Wydawca treści Wydawca treści

Ochrona lasu

Ochrona lasu jest ściśle powiązana z gospodarką leśną a jej celem jest eliminowanie lub ograniczenie zagrożeń wpływających negatywnie na osiągnięcie efektu ekonomicznego charakterze produkcji surowca drzewnego w maksymalnej jego ilości z zagwarantowaniem najwyższej jakości pozyskanych sortymentów.

Lasy Nadleśnictwa Zawadzkie należą do 2-giej strefy lasów mało odpornych wg stref zagrożenia lasów polskich ( M. Numberg „ O zdrowotności naszych lasów" PWRiL W-wa 1951) przy 3-stopniowej skali stref zdrowotności. W. Koehler w „Hylopatycznej charakterystyce klasów Polski" (PWRiL W-wa 1971) umieścił lasy Nadleśnictwa wg elementów oceny stanu zdrowotnego lasów w 3 stopniowej skali, w pierwszej strefie największego zagrożenia przez szkodniki pierwotne i wtórne, uznając za główne czynniki chorobotwórcze: osnuję gwiaździstą, borecznika sosnowego, brudnicę mniszkę, poprocha cetyniaka, cetyńca większego i mniejszego, strzygonię choinówkę i skośnika tuzinka, przypłaszczka granatka a także zwójkę sosnóweczkę i ścigi. Stan zdrowotny i sanitarny lasów Nadleśnictwa w minionych latach na ogół nie był zadowalający. Było to spowodowane wieloma czynnikami chorobotwórczymi, często nakładającymi się na siebie i występującymi jako choroby kompleksowe.  Jest to dziedzina wiedzy leśnej oraz działalności leśnika mająca na celu zabezpieczenie lasu przed szkodliwym oddziaływaniem czynników. Do czynników tych można zaliczyć zarówno czynniki abiotyczne jak i biotyczne oraz antropogeniczne. Z czynników abiotycznych należy wymienić wieloletnie susze i związane z nimi obniżenie poziomu wód gruntowych, huragany i okiść śniegową.

Ważniejsze szkody spowodowane w drzewostanach Nadleśnictwa Zawadzkie przez czynniki abiotyczne i antropogeniczne

 

 

Data

Rodzaj czynnika

Lokalizacja  i wielkość strat w m3 , ha

27.07.1777

huragan

zniszczony „las dębowy" ciągnący się na szerokość trzech mili (1 mila – 7,5 km) a na długości  półtorej mili został powalony  przez szalejącą wichurę – obręb Kielcza

1857

susza

brak danych

1868

huragan

2 mln m3 drewna (400 tys. ha) kiść Rejencji Opolskiej

4-16.04.1903

okiść

opad śniegu zakrył stojące budynki ,a topniejące śniegi spowodowały gwałtowną  powódź . 5 mln m3 drewna na Śląsku

1922

pożar

około  800 ha w obrębie Kolonowskie

1929

pożar

uległo spaleniu  w ciągu 2 godzin  około 2000 ha lasu  w obrębie Kolonowskie od iskry parowozu

1946

huragan

powstały wiatrołomy 250 000 m3 drewna

1951

okiść

śniegołomy o masie  100 000 m3 drewna na terenie całego Nadleśnictwa

1952

huragan

brak danych

1960

huragan

wiatrołomy około 18 000 m3  drewna

17.03.1971

pożar

uległo spaleniu 109 ha w leśnictwie Żędowice obręb Kielcza

06-07-1976

pożar

23 ha w leśnictwie Zarzecze obręb Kielcza

13-06-1977

pożar

17 ha w leśnictwie Piotrowina  - obręb Kolonowskie

09.1979

okiść

śniegołomy na terenie całego Nadleśnictwa  około 100 000 m3 drewna w szczególności  w obrębie Kielcza i Kolonowskie

1980

huragan

wiatrołomy około 20 000 m3   drewna

29-03-1980

pożar

40 ha w leśnictwie Haraszowskie obręb Kolonowskie

02.09.1983

pożar

62 ha  w leśnictwie Żędowice, Świerkle – obręb Kielcza

06-05-1986

pożar

122 ha  w leśnictwie Fosowskie, Myślina – obręb Kolonowskie

02.03.1990

huragan

wiatrołomy w całym Nadleśnictwie  w ilości powyżej  50 000 m3 drewna

03.04.1990

pożar

14 ha uległo spaleniu w leśnictwie Mosty obręb Zawadzkie

08-1990

huragan

wiatrołomy w całym Nadleśnictwie około 10 tyś. m3 drewna

15-03-1995

pożar

28 ha w leśnictwie Jaźwin – obręb Zawadzkie

28-03-1997

huragan

wiatrołomy w całym Nadleśnictwie ok. 4300 m3

11-04-1997

huragan

wiatrołomy w całym Nadleśnictwie ok. 1100 m3

30-06-1997

huragan

wiatrołomy w całym Nadleśnictwie ok. 900 m3

07-1997

powódź

5140 ha zalanych upraw młodników i drzewostanów na terenie całego Nadleśnictwa

maj 2000

mrozy

susza

uprawy  - 78 ha , szkółka  - 106 arów

uprawy 23 ha , których wielkość  wzrasta  z powodu postępującej suszy

27-29.X.2002

Silne wiatry

30 tys. m3 wiatrowałów

wiosna 2003

susza

Przewidywane zwiększenie wydzielania posuszu oraz szkody w uprawach w 2004 – 2005r.,

14 i 29 VIII 2003

huragan

87 tys. m3 wiatrołomów i wiatrowałów na powierzchni ogólnej 5215 ha

09.11.2004

huragan

 uszkodził drzewostany na masę około 21 tyś. m3 drewna  (dane z inwentaryzacji)                                                           

1-9.01.2006

okiść

uszkodziła drzewostany starsze o masie zinwentaryzowanej na około 2.5 tyś. m3 i młodniki na powierzchni 22.83 ha  

18-21.01.2007

Huragan „Cyryl"

uszkodził drzewostany na szacunkową masę 4 tys. m3        

kwiecień, maj 2007

susza

susza w miesiącach kwiecień, maj powoduje dotkliwe szkody przede wszystkim w uprawach                                        

14-17.08.2008

burze z silnymi wiatrami

na terenie Nadleśnictwa Zawadzkie spowodowały pojedyncze wywały, najbardziej ucierpiało leśnictwo Kielcza, gdzie w wyniku wiatrowałów uszkodzeniu uległo 1.45ha lasu i szacunkowa masa 375 m3 . W okolicach  Sierakowic i  Błotnicy Strzeleckiej przeszła trąbą powietrzna                  

maj 2009

przymrozki późne

spowodowały uszkodzenia tegorocznych przyrostów na powierzchni zredukowanej wynoszącej w uprawach 115.35ha, w młodnikach na pow. 36.27ha

9.01.2010

okiść

uszkodzeniu uległy młodniki na powierzchni zredukowanej 22.58ha, drzewostany starsze na pow. zr. 4.50ha oraz szacunkowa masa około 30 tys. m3

18-21.05.2010

powódź

podtopieniu uległy uprawy na pow. 378ha, młodniki na pow. 590ha i drzewostany starsze na pow. 4760ha.

17-18.05.2012

przymrozki późne

uszkodzeniu uległy tegoroczne przyrosty gatunków takich jak: Db, Bk, Md, Św, Jd, Jw. na pow. 718,78 ha

maj-czerwiec 2013

intensywne opady deszczu

Brak strat w drzewostanie

Straty w infrastrukturze: uszkodzonych zostało 6 mostków, 60 szt przepustów, 11 km dróg leśnych oraz 48 mb grobli, podtopieniu uległy 3 budynki gospodarcze i 1 budynek mieszkalny. Straty łącznie oszacowano na 651 tys. zł

04-06.05.2014

przymrozki późne

uszkodzenia tegorocznych przyrostów na DB, BK, Md, Jd, Św, gat. biocenotyczne na pow. 152,30 ha


zdj. archiwum nadleśnictwa

zdj. archiwum nadleśnictwa

zdj. archiwum nadleśnictwa

zdj. archiwum nadleśnictwa

zdj. archiwum nadleśnictwa

zdj. archiwum nadleśnictwa

zdj. archiwum nadleśnictwa

Drzewostany Nadleśnictwa Zawadzkie narażone są na skutki wahania wód w glebie, którą w przeważającej większości tworzą piaski polodowcowe, szybko ulegające zalaniu i równie szybko przesychające. Są to zarówno szkody powodowane przez nadmiar wody – podtopienia jak i jej niedobór - susze. Nasilone zjawisko nadmiaru wody w ostatnich kilku dziesięcioleciach obserwowane było jako powodzie.
W roku 1997 w miesiącu lipcu na skutek długotrwałych opadów deszczu wody rzeki Mała Panew oraz mniejszych cieków i rowów wystąpiły z brzegów, powodując zalanie i podtopienie drzewostanów położonych w sąsiedzie rzeki w leśnictwach: Świerkle, Piotrowina, Dębie i Haraszowskie. W tym czasie zostały również przerwane groble piętrzące wodę na stawach Pluderskich nr 3 i 4, które odbudowano w 2001r. Historia powtórzyła się wiosną 2010 roku, gdzie na skutek intensywnych opadów deszczu w dniach 18-19 maja podtopieniu uległy tereny leśne na powierzchni ponad 5 tys. ha, uszkodzeniu uległy drogi na odcinku ok. 3 km, 2 mosty, 40 przepustów, zamulonych zostało 13,2 km rowów, a ponadto przerwaniu uległy groble na stawach Pluderskich nr 2 i 3.
Poważne skutki gospodarcze mają również susze występujące w okresie wiosny i lata. Na przestrzeni ostatnich 10 lat corocznie rejestrowane są szkody od suszy, a najdotkliwsze ich działanie odnotowano w latach 2005, 2007 i 2009 w uprawach leśnych, gdzie na skutek niedoboru wody doszło do zamierania sadzonek.
Zjawiskiem powtarzającym się rokrocznie z różnym nasileniem są przymrozki późne.

Ważniejsze szkody spowodowane w drzewostanach
Nadleśnictwa Zawadzkie przez czynniki biotyczne
 

Rok

Rodzaj szkodnika

Powierzchnia zagrożenia w ha

Lokalizacja

Wielkość pow.  objętej zabiegiem chemicznym w ha

1929-1931

strzygonia  choinówka

około 1000

obręb

Kielcza

-

1947-1951

brudnica mniszka

2500

5000

2000

obręb

obręb

obręb

Zawadzkie

Kielcza

Kolonowskie

-

1947-1952

osnuja gwiaździsta

1500

2000

1200

obręb

obręb

obręb

Kielcza

Kolonowskie

Zawadzkie

1362 ha/1951

-

600 ha/1952

1951-1955

przypłaszczek granatek

1000

3000

1000

obręb

obręb

obręb

Kolonowskie

Zawadzkie

Kielcza

-

1958

borecznik sosnowiec

150

obręb

Zawadzkie

-

1959

borecznik sosnowiec

4200

3400

2200

obręb

obręb

obręb

Kolonowskie

Zawadzkie

Kielcza

909 ha

816 ha

-

1973-1974

brudnica mniszka

500

obręb

Kielcza

-

1975

borecznik sosnowiec

100

obręb

Kielcza

100 ha

1984

osnuja gwiaździsta

334

obręb

obręb

Kielcza

Zawadzkie

334 ha

1991

osnuja gwiaździsta

200

obręb

obręb

Kielcza

Zawadzkie

200 ha

1993

osnuja gwiaździsta

100

obręb

Kielcza

100 ha

1994

osnuja gwiaździsta

394

obręb

obręb

Kielcza

Zawadzkie

394 ha

1995

osnuja gwiaździsta

50

obręb

Kielcza

50 ha

1996

osnuja gwiaździsta

210

obręb

obręb

Kielcza 34 ha

Zawadzkie 176 ha

wielkość pow. objętej zabiegiem chem. 210 ha

1997

szkody grzybowe Cylindrocarpon sp. w uprawach leśnych i szkółce powstałe po przemarznięciu systemów korzeniowych

82 ha w uprawach

1 ha w szkółce oraz 360 tyś. wydołowanych sadzonek

wszystkie leśnictwa oraz szkółka leśna

-

2002

osnuja gwiaździsta

100,44

Leśnictwo  Kielcza, Kolonowskie

61,00

2003

osnuja gwiaździsta

56,00

Leśnictwo Kielcza, Kolonowskie,

30,00

2004

osnuja gwiaździsta

155,00

Leśnictwo Kielcza, Kolonowskie, Zarzecze

40,00

2005

osnuja gwiaździsta

269

Leśnictwo Krupski Młyn, Zarzecze

32

brudnica mniszka

144

Leśnictwo Kolonowskie

0

2006

osnuja gwiaździsta

25

Leśnictwo Krupski Młyn

3

brudnica mniszka

48

Leśnictwo Kolonowskie

0

2007

osnuja gwiaździsta

98

Leśnictwo Krupski Młyn, Zarzecze

15

2008

osnuja gwiaździsta

58

Leśnictwo Krupski Młyn, Zarzecze

0

2009

osnuja gwiaździsta

136

Leśnictwo Krupski Młyn, Zarzecze

82

borecznik sosnowiec

47

Leśnictwo Wierchlesie, Rytwiny

0

2010

osnuja gwiaździsta

212

Leśnictwo Krupski Młyn, Zarzecze

76

borecznik sosnowiec

308

Leśnictwo Wierchlesie, Rytwiny, Mosty

295

2011

osnuja gwiaździsta

220,40

Leśnictwo Krupski Młyn, Zarzecze

122

borecznik sosnowiec

249,41

Leśnictwo :Rytwiny, Mosty, Wierchlesie

0

2012

osnuja gwiaździsta

227,36

Leśnictwo Krupski Młyn, Zarzecze

42

borecznik sosnowiec

207,70

Leśnictwo :Rytwiny, Mosty, Wierchlesie

0

2013

osnuja gwiaździsta

194,58

Leśnictwo Krupski Młyn, Zarzecze, Mosty

124

borecznik sosnowiec

137,67

Leśnictwo :Rytwiny, Mosty, Wierchlesie

0

2014

osnuja gwiaździsta

347,19

Leśnictwo Krupski Młyn, Zarzecze, Mosty, Łaziska

273

borecznik sosnowiec

86,08

Leśnictwo Mosty, Rytwiny

0

 
 
Szkodniki pierwotne
 

Ne terenie Nadleśnictwa Zawadzkie  osnuja gwiaździsta występuje w trzech ogniskach gradacyjnych w leśnictwach: Kolejka oddz. 21-22, 43-44, 29-31, Zarzecze i Krupski Młyn oddz.27-32, 64-69, Mosty oddz.  201-205. Od roku 2004 chemiczne zwalczanie osnui gwiaździstej z powietrza prowadzone jest w leśnictwach Krupski Młyn i Zarzecze. Przyczyną niskiej skuteczności zwalczania tego szkodnika w ostatnich latach jest najprawdopodobniej stosowanie Rimonu w niskiej dawce.

zdj. archiwum nadleśnictwa

W roku 2007 z uwagi na niewielką powierzchnię pola zabiegowego zwalczanie osnui gwiaździstej na terenie leśnictwa Krupski Młyn przeprowadzono z ziemi za pomocą zamgławiacza pulsFOG K-22G.
Ponowne wzmożone występowanie boreczników sosnowych, a w szczególności borecznika kapryśnego obserwowane jest od 2009 roku początkowo w leśnictwie Rytwiny, obecnie ognisko gradacyjne obejmuje również leśnictwa Wierchlesie i Mosty.
  

zdj. archiwum nadleśnictwa 

W roku 2010 prowadzono zwalczanie chemiczne za pomocą samolotu na powierzchni 295 ha przy użyciu preparatu Rimon.

zdj. archiwum nadleśnictwa

 

Brudnica mniszka to groźny szkodnik drzewostanów sosnowych, którego monitorowanie prowadzone jest corocznie metodą „patrolowania" drzewostanów na przełomie lipca i sierpnia. W roku 2006 w leśnictwie Kolonowskie na powierzchni 48 ha wykazano występowanie szkodnika w stanie ostrzegawczym, jednakże po przeprowadzeniu wiosennej kontroli wylęgu gąsienic od zwalczania chemicznego odstąpiono.

Szkodniki upraw

Szeliniak sosnowiec to do niedawna jeden z najgroźniejszych szkodników sosny w uprawach leśnych. Nasilenie jego występowania obserwowano latach 2002-2006, gdzie chemicznym zwalczaniem tego groźnego szkodnika objęta była powierzchnia do 20 ha. Ponadto ograniczanie występowania szeliniaka prowadzono za pomocą pułapek klasycznych na powierzchni do 190 ha. Obecnie, w związku ze zmianą podejścia do odnawiania upraw poprzez wprowadzenie przelegiwania zrębów, szeliniak nie zagraża trwałości upraw leśnych. 

Szkodniki wtórne

Do najważniejszych szkodników wtórnych drzewostanów starszych klas wieku należą przypłaszczek granatek i cetyńce, a w drzewostanach młodszych smoliki. Rytownik pospolity z uwagi na wyraźne ustąpienie świerka jest obecnie szkodnikiem bez większego znaczenia.

Wzmożone występowanie przypłaszczka granatka obserwowane było w roku 2005 i 2006 po klęsce wiatrowałowej z roku 2003. W tym czasie na terenie Nadleśnictwa pozyskiwano do 8 tys. m3 drewna sanitarnego zasiedlonego.

Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się stałe i wyraźne obniżenie odporności biologicznej drzew, co związane jest z wzrastającymi w poprzednim okresie zanieczyszczeniami powietrza i gleby, zmianą stosunków wodnych i długotrwałymi suszami.

Większość z tych zjawisk dotyczyła drzewostanów świerkowych, których zdrowotność i naturalna odporność obniżyła się najbardziej ze względu na zmiany klimatyczne i zanieczyszczenia przemysłowe.  Z tego względu  nastąpił rozwój szkodników wtórnych takich jak: kornik drukarz, rytownik pospolity, czterooczak świerkowiec, tzw.  producentów posuszu świerkowego. W byłym obrębie leśnym Zawadzkie udział świerka zmalał w ciągu ostatnich 50-u lat z 17 % do 2 % obecnie.

Choroby grzybowe

Na terenach leśnych Nadleśnictwa Zawadzkie na powierzchni około 300 ha stwierdzono na podstawie objawów typowych, jakimi są owocniki oraz zamierania drzewek, występowanie groźnego patogenna grzybowe z rodzaju Armillaria (opieńki). Największe znaczenie obecność grzyba ma w uprawach leśnych i młodnikach, gdzie powoduje obumieranie drzewek na znacznych powierzchniach.

Nie bez znaczenia pozostają tu również patogeny grzybowe powodujące choroby takie jak: osutki sosny, zamieranie pędów sosny, skrętak sosny, mączniak dębu, których obecność wpływa na osłabienie zdrowotności drzewostanów. Do chorób kompleksowych drzewostanów zaliczyć należy zamieranie jesionów i dębów, które możemy obserwować w postaci utraty aparatu asymilacyjnego, obumierania gałęzi a w konsekwencji zamieranie drzew.

 

zdj. archiwum nadleśnictwa

 

Szkody od zwierząt

Duży wpływ na udatność i jakość odnowień mają uszkodzenia upraw i młodników powodowane przez zwierzynę płową tj. w szczególności jeleń, daniel. Działania zapobiegające szkodom podejmowane w nadleśnictwie sprowadzają się do koordynowania regulacji stanu ilościowego oraz struktury populacji zwierzyny, urozmaicania ekosystemów leśnych w kierunku zapewnienia większej bazy żerowej dla zwierzyny płowej i  zabezpieczania upraw repelentami (preparatami odstraszającymi, nietrującymi)  oraz grodzeniami upraw na powierzchni około 50-80 ha rocznie. Do niedawna stosowane były zabezpieczenie indywidualne  sadzonek w postaci palikowania, zakładania osłonek czy pakułowania, od których obecnie odstąpiono z uwagi na małą skuteczność tych zabiegów.

zdj. archiwum nadleśnictwa

zdj. archiwum nadleśnictwa

Ogrodzeniami chronione są nie tylko takie gatunki jak dąb czy buk, ale również sosna, uznawana za gatunek znoszący zgryzanie i spałowanie. Zabezpieczanie mechaniczne w postaci ogrodzeń i chemiczne za pomocą repelentów wymaga dużych nakładów finansowych na ochronę lasu przed zwierzyną.
Analizując inwentaryzację zwierzyny łownej z ostatnich 9 lat obserwuje się znaczny wzrost jej liczebności, który ma przełożenie na wzrost powierzchni szkód w uprawach i młodnikach w przedziale powyżej 50%.  

W drzewostanach Nadleśnictwa w ostatnim czasie obserwowane są również szkody wyrządzane przez bobry. W marcu 2011 r. została przeprowadzona na terenie Nadleśnictwa Zawadzkie inwentaryzacja szkód bobrowych w drzewostanach przyległych wzdłuż rzeki Mała Panew. Poniższe zdjęcia obrazują wielkość szkód.

zdj. archiwum nadleśnictwa

zdj. archiwum nadleśnictwa

zdj. archiwum nadleśnictwa